ĐẶC TRƯNG CỦA TIẾNG ANH CANADA

Có cái gọi là tiếng Anh Canada hay không? Nếu có, thì nó là gì?

Quan điểm cố hữu của người Mỹ là người Canada nói giống người Mỹ, trừ việc họ nói ‘eh’ rất nhiều và phát âm ‘out and about’ thành ‘oot and aboot’.

Tuy nhiên, nhiều người Canada lại nói rằng tiếng Anh ở Canada giống như tiếng Anh của người Anh hơn với bằng chứng như ở cách viết colour và centre (thay vìcolor và center như kiểu viết của người Mỹ).

Phiên bản khác của tiếng Anh?

Ngôn ngữ Canada thật sự là một dạng riêng biệt của của tiếng Anh với những điểm đặc trưng rất khó nhận biết về phát âm và từ vựng.

Người dân Canada có từ điển của riêng mình. Nhà xuất bản Canadian Press có nguyên tắc biên tập riêng. Hiệp hội các nhà biên tập Canada mới vừa xuất bản ấn bản thứ hai của cuốn ‘Biên tập Tiếng Anh Canada’.

Một nội dung điển hình của ấn bản này là bảng so sánh chính tả của người Anh và người Mỹ để cho các biên tập viên Canada có thể quyết định dùng cách nào tùy vào mỗi tình huống.

Cốt lõi của tiếng Anh Canada là sự mâu thuẫn, vừa yêu vừa ghét cùng lúc được phản ánh.

Để hiểu điều này, chúng ta hãy nhìn lại lịch sử Canada.

Khởi đầu chỉ có người bản địa với văn hóa và ngôn ngữ đa dạng hơn rất nhiều so với châu Âu.

Cuộc chiến giữa những người châu Âu đến định cư đã định hình thêm một bước tiếng Anh Canada.

Người Pháp kể từ những năm 1600 đã định cư ở lưu vực sông St Lawrence và vùng duyên hải Đại Tây Dương nằm phía nam dòng sông.

Vào giữa những năm 1700, người Anh chiến tranh với người Pháp với kết cuộc là Hiệp ước Paris được ký kết vào năm 1763 với điều khoản nhường vùng ‘Tân Pháp quốc’ cho nước Anh.

Người Anh cho phép bất kỳ người Pháp nào sẵn sàng trở thành thần dân của vua Anh ở lại vùng đất này.

Vào thời điểm Hiệp ước Paris được ký kết, có rất ít người nói tiếng Anh ở Canada.

Cuộc Cách mạng Mỹ đã làm thay đổi tất cả. Những người nói tiếng Anh lập quốc ở Canada là phe bảo hoàng – những người bỏ đi khi nước Mỹ giành độc lập và được thưởng bằng vùng đất ở Canada.

Do đó tiếng Anh ở Canada ngay từ đầu vừa là tiếng Anh của người Mỹ – bởi vì những người nói ngôn ngữ này đến từ nước Mỹ – đồng thời vừa không mang đặc trưng của Mỹ bởi vì họ phản đối một quốc gia độc lập mới ra đời.

Trung thành với Hoàng gia Anh

Người Mỹ muốn có một loại tiếng Anh thật sự riêng biệt và độc lập, còn những người bảo hoàng ở Canada lại muốn giống như nước Anh.

Do vậy tiếng Anh Canada thuở ban đầu đó vừa là tiếng Mỹ, bởi những người nói ngôn ngữ đó đều đến từ các vùng đất thuộc địa của Mỹ – lại vừa không phải là tiếng Mỹ, bởi họ không chấp nhận quốc gia vừa tuyên bố độc lập.

Nếu như người Mỹ muốn tạo ra một thứ tiếng Mỹ độc lập, khác với tiếng Anh, thì những người bảo hoàng lại muốn duy trì chất Anh hay cái gì đó na ná thế.

Đó là những người mà tiếng Anh của họ đã tách ra khỏi tiếng Anh ở nước Anh và ngược lại: khi dân London và vùng phụ cận bắt đầu bỏ ‘r’ và thay đổi một số nguyên âm thì những người ở một số nơi của nước Mỹ cũng bắt chước, nhưng người Canada thì không.

Đã có làn sóng ngày càng nhiều người Anh tràn vào và tạo ảnh hưởng tại Canada.

Sau cuộc chiến năm 1812, Mẫu quốc Anh khuyến khích người dân di cư sang Canada để đảm bảo sự trung thành với nước mẹ.

Giọng của người dân Canada không trở thành giọng Anh mặc dù các giáo viên và giới chức từ nước Anh có để lại dấu ấn đối với chính tả và ngữ pháp.

Người dân Canada thật sự là thần dân của Nữ hoàng Anh nhưng họ cũng là láng giềng và là đối tác thương mại tốt nhất của Mỹ.

Người Anh có thể là gia đình nhưng người Mỹ là bạn bè.

Tiếng Anh ở Canada chỉ có thay đổi chút ít trên khắp đất nước rộng lớn này.

Miền Tây Canada không có nhiều người châu Âu đến định cư mãi cho đến cuối những năm 1800 khi những người Canada gốc Anh từ Ontario và những di dân từ Anh quốc và một số quốc gia khác được hưởng những ưu đãi về đất đai.

Các tỉnh nằm ven biển Đại Tây Dương có nhiều sự khác biệt hơn, nhất là ở Newfoundland vốn do người Ireland định cư và mãi cho đến năm 1949 mới chính thức trở thành một tỉnh của Canada.

Ngày nay, một phần năm dân số Canada có tiếng mẹ đẻ không phải là tiếng Anh hay tiếng Pháp và cũng chừng ấy số dân nói tiếng Pháp như tiếng mẹ đẻ.

Tuy nhiên đặc trưng cơ bản của tiếng Anh ở Canada vẫn giống như tiếng Anh của những người Mỹ có cảm tình với Anh quốc với một ít ảnh hưởng từ những nền văn hóa khác, một ít dấu vết của nền văn hóa bản địa và một số ảnh hưởng từ người Pháp vốn sống cùng chung trên một mảnh đất.

‘Oot and aboot’

Chính tả ở Canada, như đề cập ở trên, là sự giằng co giữa Anh và Mỹ – họ viết jail(theo kiểu Mỹ) nhưng lại centre (theo kiểu Anh), analyze (theo kiểu Mỹ) nhưngcolour (theo kiểu Anh).

Do Canada là một đất nước song ngữ, tiếng Pháp cũng có ảnh hưởng lên tiếng Anh. Chẳng hạn, nhiều biển báo và nhãn hiệu và tên các cơ quan vừa là tiếng Anh lẫn tiếng Pháp: Shopping Centre d’Achats (trung tâm mua sắm).

Và có lẽ một ảnh hưởng nữa của tiếng Pháp là cách người Canada gốc Pháp nói hein trong gần như cùng ngữ cảnh với cách người người Canada gốc Anh nói eh.

Chữ eh trong tiếng Anh Canada là một cách nhấn mạnh và để duy trì cuộc hội thoại: chẳng hạn như No kidding, eh; hay Thanks, eh.

Âm điệu của tiếng Anh Canada có một số nét đặc trưng và lý do của việc này một phần là từ Mỹ và một phần là từ Anh.

Nổi tiếng nhất là việc lên giọng kiểu Canada vốn ảnh hưởng đến cặp nguyên âm đôi đi trước phụ âm không bật hơi: nếu so sánh chúng ta sẽ thấy phần đầu của nguyên âm đôi trong ice và out cao hơn trong eyes và loud.

Việc lên giọng trong từ out khiến cho nó nghe giống như oot đối với người Mỹ.

Đặc điểm này có lẽ là do ảnh hưởng từ tiếng Anh của người Scotland do nhiều người Anh di cư đến Canada là người Scotland, hoặc có thể do cách phát âm của người Anh từ thời Shakespeare.

Đôi khi người Canada dùng từ giống như người Mỹ nhưng với cách dùng khác.

Chẳng hạn như ở Canada, nếu bạn write a test thì bạn là đối tượng của cuộc thi trong khi ở Mỹ bạn là người ra cuộc thi.

Đôi khi người Canada dùng cách nói khác để phản ánh cùng một sự vật: họ dùnggarburator cho kitchen disposal, runner cho sneaker hay running shoe, bachelor apartment cho studio apartment, two-four để chỉ một thùng đóng 24 chai hay lon bia (ngày Lễ Victoria Day của người Canada, vốn rơi vào ngày thứ Hai gần ngày 24/5 được gọi là ngày May two-four weekend).

Một số từ vựng mô tả những thứ không có ở Mỹ: toque cho một loại mũ đan;poutine, Nanaimo bars, và butter tarts là ba sáng tạo ẩm thực của Canada.

Ngoài ra đôi khi tiếng Anh Canada cũng mượn từ vựng từ tiếng Pháp của Québec mà người Pháp chính quốc không hiểu được chẳng hạn như từ poutine, vàdépanneur có nghĩa là cửa hàng tạp hoá.

Những nét đặc trưng của tiếng Anh Canada là bằng chứng cho thấy sự khác biệt giữa văn hóa Canada và văn hóa Mỹ.

Giữ gìn sự khác biệt đó đối với người Canada là rất quan trọng ngay cả khi dân Vancouver nói giống với dân San Francisco hơn là dân San Francisco nói giống như dân San Antonio.

Mặc dù người Canada nói tiếng Anh vẫn trung thành với Nữ hoàng Anh, họ không thật sự quan tâm đến việc nói giống như Anh.

Họ chỉ muốn dựa vào mối liên hệ với nước Anh để khẳng định sự tách biệt của họ với nước Mỹ.

Theo BBC tiếng Việt